Langer werken. Hoe doe je dat?

Maandag 30 januari 2012. Stakingsdag in België. Tegen een mogelijke indexsprong, tegen het verlies aan koopkracht door allerhande belastingen, tegen teveel saneringen en een tekort aan investeringen, tegen het gebrek aan (of het uitblijven van) formeel overleg tussen vakbonden en regering. En, oh ja, tegen de verlenging van de pensioenleeftijd. Maar dat laatste is al beslist in december. Daar is geen terugweg meer.

Allemaal goed en wel, maar heeft iemand al gezegd hoe we dat gaan doen, langer werken? Natuurlijk zijn er voorbeelden genoeg van mensen die zonder problemen, fysiek en mentaal, in staat zijn om langer aan de slag te blijven. Goed zo. Maar wat doe je om de anderen langer aan de slag te houden?

Welke maatregelen gaan bedrijven nemen om 50-plussers opleiding en vorming te geven? Waarop kunnen werknemers rekenen als ze vrijwillig een stap terug willen zetten op latere leeftijd? Wat als de job te zwaar wordt? Wat als een werknemer om gezondheids- of familiale redenen het wat kalmer aan wil doen? Hoe organiseer je dat als werkgever? Wat gaan werknemers en werkgevers doen om de verlenging van de loopbaan voor zoveel mogelijk mensen mogelijk te maken?

In vele gevallen zal demotie de enige oplossing zijn. Of toch tenminste een valabele oplossing. Klinkt demotie negatief? Maak er dan een “carrièrewending” van.

Feit is dat langer werken via demotie 3 onmiskenbare voordelen heeft.

1.       Langer werken houdt mensen langer actief, ze dragen bij tot de maatschappij, voelen zich gerespecteerd, voelen zich nuttig, ze blijven consumeren,…

2.       Langer aan het werk is langer bijdragen aan de sociale zekerheid ipv de sociale zekerheid aanspreken

3.        Langer aan het werk houdt de kennis en ervaring in het bedrijf

Drie keer gewonnen. Om dat allemaal mogelijk te maken moeten werknemers en werkgevers dringend het gesprek aandurven over demotie, remotie, carrièrewendingen, combinatie langer werk en leven,… Dat heeft inderdaad ook gevolgen voor de verloning, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsorganisatie,… We kunnen maar best dat gesprek niet op de lange baan schuiven. 

Oudjes zijn een probleem

Je wordt met de vergrijzingsproblemen om je oren geslagen vandaag, zo erg dat ik angstaanvallen krijg bij het idee dat ik ouder word. Niet voor die rimpels of  omdat alles wat meer gaat hangen, wel voor het gevoel dat ik die oude dag misschien niet meer zo welvarend zal kunnen doorbrengen dan ik had gedacht. Er is uiteraard nog altijd het langer-aan-het-werk-dankzij-demotie-alternatief. Alhoewel er ook andere perspectieven zijn, zo blijkt.

Wieteke Conen (NIDI-Universiteit Utrecht) onderzocht de visie van werkgevers op arbeid in 8 Europese landen (Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland, Polen, het Verenigd Koninkrijk en Zweden). Zo vroeg ze welke problemen werkgevers zien opduiken op de arbeidsmarkt in de komende tien jaar. 

U kon dit waarschijnlijk ook wel voorspellen met uw ogen dicht: vergrijzing van de bevolking staat met stip op één, gevolgd door “bevolkingskrimp”, “braindrain” en “immigratie van laaggeschoolden”.

Vaak hoor je dat oudere werknemers te duur en te weinig productief zijn, maar dit onderzoek spreekt dat tegen. Werkgevers verwachten niet meteen dat de arbeidsproductiviteit zal verlagen, wel dat de arbeidskosten fors zullen toenemen.

Wat kan je daar aan doen? Volgens de werkgevers in het onderzoek kan je de productiviteit verhogen door trainingen te geven (levenslang leren heet dat) en kan je de kosten verlagen door werknemers te demoveren of je werknemers vervroegd te laten uittreden.

Maar er bestaat een hemelsbreed verschil tussen zeggen en doen. Want als je vraagt wat werkgevers daadwerkelijk toepassen in hun personeelsbeleid dan staat “teruggang in functie en salaris” (demotie dus) op de 8^ste en laatste plaats gerangschikt. Flexibele werktijden, ergonomische maatregelen en een opleidingsplan voor oudere werknemers bezetten de top 3.

Wetenschappers en beleidsmakers schuiven demotie naar voor als topmaatregel voor de vergrijzingsproblematiek, maar in praktijk passen werkgever dat niet toe, besluit de onderzoekster. Er is nog werk aan de winkel op het vlak van personeelsbeleid.

Conen, W., van Dalen, H., Henkens, K. en Schippers, J. (2011) Europese werkgevers en vergrijzing op de werkvloer. De visie van Nederlandse werkgevers in Europees perspectief. Demos, Jaargang 27, nr 9, pp.5-9.